Ιερό Άμμωνα Δία Χαλκιδική

Βρίσκεται στη χερσόνησο Κασάνδρα, δίπλα στο χωριό Καλλιθέα και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής. Αποκαλύφθηκε τυχαία το 1969, με αφορμή την ανέγερση ενός ξενοδοχείου. Η ανασκαφές που συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια και έδειξαν ότι στη θέση αυτή ιδρύθηκε κατά το Δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ., από Ευβοείς αποίκους της πόλης Αφύτις, ιερό του Διονύσου που λατρευόταν μαζί με τις Νύμφες στο σπήλαιο κάτω από το βράχο, στη νοτιοδυτική πλευρά του χώρου. Στην επίπεδη επιφάνεια, στο βόρειο τμήμα του χώρου ιδρύθηκε γύρω στον 4ο αιώνα π.Χ. ιερό του αιγυπτιακής προέλευσης θεού, Άμμωνα Δία και δίπλα του και το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ., χτίστηκε περίπτερος ναός δωρικού ρυθμού. Στα ρωμαϊκά χρόνια (1ος - 2ος αιώνας μ.Χ.) ο ναός μετασκευάστηκε και με το υλικό του χτίστηκαν στη νότια στενή πλευρά του δύο κερκίδες, ενώ μεταξύ τους, επάνω στον παλιότερο βωμό, κατασκευάστηκε ένας άλλος, μικρότερος. Την εποχή των διαδόχων του Μ. Κωνσταντίνου καταστράφηκε οριστικά, ενώ τμήμα παλαιοχριστιανικού λουτρού που ανέδειξαν οι ανασκαφές, δείχνουν ότι χρησιμοποιήθηκε ως χώρος λατρείας κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, αλλά και στη μεσοβυζαντινή περίοδο. Γνώρισε την εγκατάλειψη και έπειτα την λιθολόγηση από μοναχούς της ρωσικής μονής Παντελεήμονος του Αγίου Όρους, της οποίας μετόχι έγινε η περιοχή, ενώ πολλά από τα αρχαιολογικά ευρήματα του ναού, φυλάσσονται στη μονή αυτή.