Ιερά Μονή Προυσού Καρπενήσι

Στην άκρη ενός απόκρημνου βράχου σε μια πλαγιά των κατάφυτων βουνών της Ευρυτανίας δεσπόζει η Ιερά Μονή Προυσού. Απέχει 31 χιλιόμετρα από το Καρπενήσι και βρίσκεται σε ένα σημείο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους μεταξύ των βουνών Χελιδόνα, Καλιακούδα και της οροσειράς του Τυμφρηστού.

Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία και γιορτάζει στις 23 Αυγούστου στην Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου. . Ενώ φιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας που σύμφωνα με την παράδοση φιλοτεχνήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά, κάτι που το κάνει ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Στερεάς Ελλάδας

 

Από που προέρχεται το όνομα της Μονής Προυσού;

Η επικρατέστερη άποψη αναφορικά με το όνομα του μοναστηριού προκύπτει από την παραφθορά του ονόματος Προύσα (Μικρά Ασία) της πόλης καταγωγής της εικόνας της Παναγίας Προυσιώτισσας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ίδρυση της μονής (829) ταυτίζεται με την περίοδο που Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο εικονομάχος Θεόφιλος (829-842). Τότε υπό το φόβο της καταστροφής, η εικόνα της Παναγίας φυγαδεύτηκε στη σημερινή Ελλάδα από έναν νέο και τον υπηρέτη του. Μια σειρά θαυμάτων έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της διαδρομής, ενώ ακόμα και το σημείο που χτίστηκε η μονή επιλέχθηκε θαυματουργικά από την Υπεραγία Θεοτόκο, καθώς όταν οι δυο άντρες έφτασαν εδώ, έχασαν κάθε δυνατότητα να μετακινήσουν πιο πέρα την εικόνα. Τότε και οι δύο έγιναν μοναχοί με τα ονόματα Διονύσιος και Τιμόθεος και στήνοντας το πρώτο προσκυνητάρι της Παναγίας άναψαν ένα πυρσό από τον οποίο προέκυψε το όνομα του μοναστηριού. 

 

Το μοναστήρι κατά τον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821

Παρ’ όλο το δύσβατο της περιοχής, η μονή παρέμεινε ενεργή όλα τα χρόνια που ακολούθησαν. Το 1587 μια πυρκαγιά προκάλεσε τεράστιες ζημιές και το 1748 η Μονή Προυσού έγινε Σταυροπηγιακή, δηλαδή άρχισε να υπάγεται άμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Κατά την Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε καταφύγιο για πολλούς αγωνιστές, όπως ο Λάμπρος Κατσαντώνης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Μάρκος Μπότσαρης. Ενώ, με ηγούμενο τον αγιορείτη πνευματικό και μέλος της Φιλικής Εταιρίας, Κύριλλο Καστανοφύλλη βοήθησε πολλαπλά στην επαναστατημένους Έλληνες και λειτούργησε ως χώρος ανάρρωσης και θεραπείας τραυματιών.

 

Το τάμα του Καραΐσκάκη

Από το 1824 η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας φέρει αργυρόχρυση επένδυση, κάτι που οφείλεται στον οπλαρχηγό της Ρούμελης, στρατηγό Γεώργιο Καραΐσκάκη. Καταγραφές, μεταξύ των οποίων, και αυτή του Χαρίλαου Τρικούπη, σημειώνουν πως ο ηρωικός πολέμαρχος νοσηλεύθηκε στη Μονή Προυσού για 6 μήνες. Ενώ μετά τη θεραπεία του, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, πλήρωσε τον χρυσοχόο Γεώργιο Καρανίκα, για να “ντύσει” τη θαυματουργή εικόνα της Προυσιώτισσας με “χρυσό πουκάμισο” όπως αναφέρει η λαϊκή παράδοση. Να προσθέσει δηλαδή μια θαυμάσια αργυρόχρυση επένδυση.

 

Οι καταστροφές των Γερμανών στη Μονή Προυσού

Στα χρόνια που ακολούθησαν την απελευθέρωση από τους Τούρκους, η μονή παρήκμασε οικονομικά, όχι όμως πνευματικά. Ενώ ταυτόχρονα συνέχισε να βοηθάει ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Στις 16 Αυγούστου του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν μεγάλο μέρος της μονής, ως αντίποινα, καθώς το μοναστήρι παρείχε βοήθεια στους αντάρτες της εθνικής αντίστασης. Από αυτή την τραγωδία καταστράφηκαν πολλά κειμήλια, σκεύη, χειρόγραφα και βιβλία, αλλά σώθηκε η εικόνα της Παναγίας, η οποία είχε τοποθετηθεί σε κρύπτη.

 

Η ανοικοδόμηση μετά τη μαύρη σελίδα του εμφυλίου

Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, ξεκίνησε η ανοικοδόμηση της Μονής Προυσού και στα χρόνια που ακολούθησαν αναστηλώθηκε εντελώς. Σήμερα στο μοναστήρι λειτουργεί ιστορικό μουσείο με αξιόλογα εκθέματα, όπως εικόνες από τον 15ο αιώνα, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες, δισκοπότηρα και χειρόγραφους κώδικες. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να θαυμάσουν μερικά βιβλία που σώθηκαν από τη φωτιά, τα προσωπικά άρματα του Καραΐσκάκη, καθώς και διάφορα αντικείμενα, όπως και οπλισμό στρατιωτών από τον πόλεμο της ανεξαρτησίας που είχαν μείνει εκεί.