Παναγία Σουμελά Βέροια

Το σύγχρονο προσκύνημα της Παναγίας Σουμελά χτίστηκε το 1951 στις πλαγιές του Βέρμιου στην Καστανιά του Νομού Ημαθίας. Πρόκειται για τη μονή που οικοδομήθηκε με πρωτοβουλία του Φίλωνα Κτενίδη και τη συμβολή πολλών προσφύγων της περιοχής του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά που σύμφωνα με την παράδοση φιλοτεχνήθηκε από τον ίδιο τον Ευαγγελιστή Λουκά. Όπως και ο Σταυρός του αυτοκράτορα Μανουήλ Γ’ Κομνηνού, αλλά και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου.

 

Παναγία Σουμελά πώς πάμε;

Η Μονή της Παναγίας Σουμελά (όπως αποκαλείται) μπορεί να μην έχει τη λειτουργία ενός μοναστηριού, αλλά τελεί πανηγυρικές λειτουργίες τον 15Αύγουστο και κατά τις μεγάλες γιορτές. Αποτελεί σύμβολο που ποντιακού ελληνισμού και μεγάλο προσκύνημα για όλους τους ορθοδόξους. Πολλοί είναι οι πιστοί που φτάνουν εδώ κάθε χρόνο, άρα το ερώτημα “Παναγία Σουμελά πώς πάμε;” είναι εύλογο για ένα μεγάλο αριθμό ταξιδιωτών. Η Παναγία Σουμελά βρίσκεται στο χωριό Καστανιά, μόλις 18 χιλιόμετρα από την πόλη της Βέροιας, περίπου 90 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 45 χλμ. από την Κοζάνη. Προσεγγίζεται από το δρόμο Αλεξάνδρειας (Βέροιας) - Κοζάνης (Ε90) που συνέδεε τη Βέροια με τα Γιάννενα πριν κατασκευαστεί η Εγνατία Οδός

 

Η καταστροφή της Παναγίας Σουμελα στο όρος Μελά

Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 ξερίζωσε τους ελληνικούς πληθυσμούς από τα πατρογονικά τους εδάφη. Αντίστοιχα οι Έλληνες του Πόντου εδιώχθησαν υποφέροντας από βάρβαρες επιθέσεις και ληστρικές επιδρομές, νεοτούρκων, κεμαλικών και άλλων μουσουλμανικών ομάδων. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πόντου δεν απέφυγαν τις καταστροφές και τις λεηλασίες των ασεβών και αφηνιασμένων ισλαμιστών. 
Το θαυμαστό, λαξευμένο στο βράχο του Όρους Μελά, μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά "στο Μελά" καταστράφηκε ολοσχερώς, αφού πρώτα βεβηλώθηκε, καταληστεύτηκε και πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Πριν την αναγκαστική τους έξοδο (1923) οι μοναχοί της Σουμελά κατάφεραν να κρύψουν στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, που βρίσκονταν 1 χιλιόμετρο από τη μονή, τα ιερότερα κειμήλια του μοναστηριού.

 

Η ανάκτηση των ιερών κειμηλίων από την Τραπεζούντα 

Μετά από συμφωνία μεταξύ Ελευθερίου Βενιζέλου και Ισμέτ Ινονού το 1930, οι Τούρκοι δέχτηκαν να μεταβεί μια ελληνική αντιπροσωπία στην Τραπεζούντα ώστε να φέρει στην Ελλάδα τα σύμβολα της ορθοδοξίας και του ελληνισμού. Το 1930 παρέμεναν στη ζωή μόνο 2 μοναχοί της Παναγίας Σουμελά. Ο Ιερεμίας στον Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης που λόγω ηλικίας δεν μπορούσε να ταξιδέψει και ο Αμβρόσιος Σουμελιώτης, προϊστάμενος στην εκκλησία του Αγίου Θεράποντα της Τούμπας στη Θεσσαλονίκη. Ο Αμβρόσιος έμαθε από τον Ιερεμία για την κρύπτη και αφού μετέβει στη Μονή επέστρεψε στην Αθήνα με την εικόνα της Παναγίας Σουμελά, τον σταυρό του αυτοκράτορα Μανουήλ Γ΄ του Κομνηνού και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου.

 

Ο επανενθρονισμός της Παναγίας Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου

Μετά τον ερχομό της στην Ελλάδα η εικόνα της Μεγαλόχαρης έμεινε για 20 ολόκληρα χρόνια στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών. Με την αρχική ιδέα του Λεωνίδα Ιασωνίδη (1931) και την υλοποίηση που κατάφερε να πραγματοποιήσει ο Φίλωνας Κτενίδης, η εικόνα της Παναγίας Σουμελά βρέθηκε στο νέο της σπίτι στην Καστανιά Βέροιας σε υψόμετρο 1.100 μέτρων.