Αξιοθέατα Άγιο Όρος

Άγιο Όρος επίσκεψη, πληροφορίες και ιστορία

Το Άγιο Όρος του οποίου η επίσημη ονομασία είναι "Ιερά Κοινότης Αγίου Όρους" αποτελεί μία "Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία" εντός των ορίων του Ελληνικού Κράτους. Θεωρείται το κέντρο του Ορθόδοξου μοναχισμού και πέραν της τεράστιας θρησκευτικής του υπόστασης, η σημασία του έχει αποκτήσει εθνικές, ιστορικές και πολιτισμικές διαστάσεις. 

Βρίσκεται στην ανατολικότερη και τραχύτερη χερσόνησο της Χαλκιδικής, τη Χερσόνησο του Άθω. Το όνομα αυτής προέρχεται από το ομώνυμο επιβλητικό βουνό που καλύπτει το νότιο τμήμα της χερσονήσου, τον Άθωνα. Η συγκεκριμένη περιοχή συγκέντρωσε ασκητές από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, ενώ η ίδρυση του πρώτου μοναστηριού πραγματοποιήθηκε εδώ το 963 από τον θεμελιωτή του ορθόδοξου κοινοβιακού μοναστικού βίου, Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη.

Η επίσκεψη στο Άγιο Όρος αποτελεί μια εμπειρία ζωής προσφέροντας μια τελείως διαφορετική αίσθηση, σε ένα περιβάλλον γαλήνης και θρησκευτικής κατάνυξης, μακρυά από τα κοσμικά πρότυπα. Κάθε χρόνο, χιλιάδες επισκέπτες φτάνουν εδώ από την Ελλάδα, άλλες ορθόδοξες χώρες, αλλά από κάθε γωνιά του πλανήτη. Εισέρχονται στη μοναδική στον κόσμο ορθόδοξη μοναστική πολιτεία βιώνοντας την ιδιαίτερη αύρα του τόπου και θαυμάζοντας υπεραιωνόβια βυζαντινά αριστουργήματα. Έχοντας ταυτόχρονα την ευλογία να παρακολουθήσουν το Αγιορείτικο Τυπικό και της λειτουργίες που τελούνται αδιάκοπα εδώ και αιώνες. 

Σήμερα, στο Άγιο Όρος υπολογίζεται ότι ζουν περίπου 2.500 μοναχοί, των οποίων κύρια ασχολία και καθήκον αποτελεί η αδιάλειπτη προσευχή. Παράλληλα, κάθε μοναχός επωμίζεται ένα διακόνημα, όπως ονομάζεται η εκάστοτε εργασία που είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του μοναστικού ιδρύματος στο οποίο εγκαταβιεί. Τα διακονήματα, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την καλλιέργεια της γης που αποσκοπεί την κάλυψη των βασικών αναγκών διατροφής, τη συντήρηση των υπεραιωνόβιων ναών και κτιριακών εγκαταστάσεων, καθώς και τη φιλοξενία των πολλών ανθρώπων που φτάνουν στο Άγιο Όρος για επίσκεψη, προσκύνημα, ή περιήγηση.

Σε όλη την έκταση της Αθωνικής Χερσονήσου υπάρχουν 20 Κοινοβιακές Μονές που η καθεμιά έχει έναν ηγούμενο και συνοδεία μοναχών που διακονούν το μοναστήρι. 12 Σκήτες, τέσσερις εκ’ των οποίων είναι κοινοβιακές, μοιάζουν με μικρά μοναστήρια και έχουν κεντρικό καθολικό, που είναι ο κεντρικός ναός τους. Ενώ οι υπόλοιπες οχτώ είναι “ιδιόρρυθμες” που συγκροτούνται από πολλές καλύβες, στη μέση των οποίων βρίσκεται το "Κυριακό", όπως ονομάζεται ο κοινός ναός της μοναστικής κοινότητας. Στη διοίκηση της κάθε Σκήτης βρίσκεται ο επονομαζόμενος "Δικαίος" και κάθε Σκήτη υπάγεται σε μία από τις 20 Ιερές Μονές.

Πέραν των 20 μεγάλων Μοναστηριών και των 12 Σκητών τα μοναστικά ιδρύματα του Αγίου Όρους περιλαμβάνουν τα Κελιά, τις Καλύβες, τα Καθίσματα και τα Ησυχαστήρια (ή ασκηταριά). Τα Κελιά υπάγονται επίσης σε κάποια μονή και μοιάζουν με αγροτικές κατοικίες που έχουν έναν ενσωματωμένο ναό. Ενώ οι 2-3 μοναχοί που ζουν σε αυτά, παράλληλα με τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ασχολούνται με γεωργικές, κτηνοτροφικές, ή οικοδομικές εργασίες.

Οι Καλύβες, υπάγονται και αυτές σε μια Μονή, είναι μικρότερες από τα Κελιά και έχουν ενσωματωμένο ναΰδριο. Σε αντίθεση όμως με τα Κελιά, η Μονή δεν τους έχει παραχωρήσει κάποια εδαφική έκταση, έτσι οι μοναχοί ασχολούνται με διάφορές τέχνες και εργόχειρα. Τα Καθίσματα βρίσκονται πολύ κοντά και γύρω από τη Μονή στην οποία ανήκουν. Παρέχουν προσωρινού χαρακτήρα φιλοξενία σε ένα μοναχό που τροφοδοτείται από το μοναστήρι έναντι μικρής αμοιβής.

Τέλος, τα Ησυχαστήρια είναι μικρές καλύβες ή κάπως διαρρυθμισμένες σπηλιές όπου εγκαθίστανται μοναχοί που επιθυμούν να ασκητέψουν, μακριά από οποιαδήποτε κοσμική πρόκληση. Τροφοδοτούνται μια φορά την εβδομάδα από τη Μονή στην οποία υπάγονται, με τους ασκητές να ζουν μόνοι τους, κυρίως σε κακοτράχαλα και απομακρυσμένα μέρη.

Άγιον Όρος μοναστήρια, διοίκηση της αυτόνομης μοναστικής πολιτείας και προσφορά

Το Άγιο Όρος, για αιώνες, αποτελεί φάρο και προπύργιο της Ορθοδοξίας. Εδώ διατηρήθηκε αναλλοίωτη η παράδοση και το τυπικό της ορθόδοξης πίστης που είναι βιωματική, μυστηριακή και καρδιακή. Συνεχίζει να καλλιεργεί και να μεταλαμπαδεύει τη ζώσα παράδοση της Θεώσεως στον κόσμο και λειτουργεί ως λιμάνι ανάπαυσης και πνευματικής ανάτασης για αναρίθμητους προσκυνητές.

Η Αθωνική Χερσόνησος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Ενώ το καθεστώς και ο τρόπος λειτουργίας του Αγίου Όρους καθορίζονται λεπτομερώς από το Ελληνικό Σύνταγμα, με τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους της 10ης Μαΐου 1924. Η πολιτική διοίκηση ασκείται από τον “Διοικητή του Αγίου Όρους” που εδρεύει στις Καρυές και υπάγεται στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Ενώ, το αυτοδιοίκητο του Αγίου Όρους έγκειται στο ότι η διοίκησή του ασκείται μέσω των αντιπροσώπων των 20 μονών, οι οποίοι συγκροτούν την Ιερά Κοινότητα. 

Πνευματικά, το Άγιον Όρος υπάγεται στην ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, με τις Ιερές Μονές και τα καθιδρυματά τους να μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Ταυτόχρονα, οι Μονές χαρακτηρίζονται ως “Κυρίαρχες” λόγω του ιδιοκτησιακού και οργανωτικού αυτοδιοίκητου. “Βασιλικές” επειδή ιδρύθηκαν από βυζαντινούς αυτοκράτορες, με πράξεις που επικυρώθηκαν με αυτοκρατορικά χροσόβουλα. “Πατριαρχικές” διότι πατριαρχικά σιγίλια αναλάμβαναν στην πνευματική τους εποπτία. Και “Σταυροπηγιακές” γιατί κατά την ίδρυσή τους, στα θεμέλιά τους τοποθετήθηκαν σταυροί που απεστάλησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Εκτός της θρησκευτικής του σημασίας, η πολιτιστική προσφορά και εμβέλεια του Αγίου Όρους είναι απαράμιλλη. Αγιορείτες μοναχοί αντέγραψαν και διέσωσαν αρχαία συγγράμματα, έργα φιλοσόφων, ποιήματα, δράματα και καλλιτεχνικά δημιουργήματα της κλασικής αρχαιότητας. Ως γνήσιοι και απρόσκοπτοι συνεχιστές της βυζαντινής παράδοσης, τα μοναστήρια της Αθωνικής Πολιτείας εξύψωσαν τις ιερές τέχνες όπως η αγιογραφία, η ψηφιδογραφία, η ξυλογλυπτική, η αργυροχρυσοχοΐα, η καλλιγραφία, η υμνογραφία, και η βυζαντινή μουσική.

Τα σκευοφυλάκια των μοναστηριών φιλοξενούν μοναδικές αγιογραφίες, λειψανοθήκες, χρυσόβουλα, όπως και χειρόγραφα βυζαντινών αυτοκρατόρων, ιερατικά, αλλά και εθνικά κειμήλια. Πολλά από αυτά, μαζί με θαυματουργές εικόνες και τίμια λείψανα αγίων βγαίνουν περιοδικά από τη χερσόνησο του Άθωνα και γίνονται παλαιικά προσκυνήματα ή εκθέματα σε εκκλησίες και μουσεία ανά την Ελλάδα και τον κόσμο. 

Το Άγιον Όρος δεν είναι ένα μουσείο αλλά η ζωντανή συνέχεια του υπερχιλιόχρονου Βυζαντινού Πολιτισμού, οι βυζαντινές ψαλμωδίες, η κατανυκτική ατμόσφαιρα και το τελετουργικό που παραμένει απαράλλαχτο εδώ και αιώνες, προκαλούν δέος και ταξιδεύουν τον προσκυνητή στη Βυζαντινή εποχή. Άλλωστε ακόμα και η ώρα που ισχύει και ακολουθείται στο Άγιο Όρος είναι η Βυζαντινή.

 Άγιο Όρος επίσκεψη στο περιβόλι της Παναγίας και το “άβατο”

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Αγίου όρους είναι το “Άβατο”, το γεγονός δηλαδή, ότι οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να εισέλθουν σε αυτό. Είναι άλλωστε πασίγνωστο το προσωνύμιο του Αγίου Όρους ως "Περιβόλι της Παναγίας", καθώς η Παρθένος Μαρία θεωρείται και αποτελεί τη μοναδική γυναίκα του τόπου. Η ρύθμιση για το “Άβατον” που ισχύει τόσο για τα ανδρικά όσο και για τα γυναικεία μοναστήρια στον ορθόδοξο κόσμο έχει ιστορικές ρίζες στο 539 μ.Χ όταν θεσπίστηκε για πρώτη φορά από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Και έκτοτε κωδικοποιήθηκε από μεταγενέστερους Αυτοκράτορες και Οικουμενικές Συνόδους χωρίς καμία αλλαγή.

Σήμερα το ειδικό καθεστώς του αβάτου που ισχύει στο Άγιο Όρος είναι εγγυημένο στο Ελληνικό Σύνταγμα (αρθρο 105) και δικαιολογείται αποκλειστικά για λόγους πνευματικούς και θρησκευτικούς. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ισχύει η “Κοινή Δήλωση περί Αγίου Όρους” που υπογράφτηκε το 1979, από τα εννιά τότε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεσμεύει και όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη που προσχώρησαν στην Ένωση αργότερα.

Η απάντηση στο ερώτημα Άγιο Όρος επίσκεψη στο Περιβόλι της Παναγίας απαιτεί πρώτα κάποιες πρακτικές διαδικασίες. Αρχικά ο επισκέπτης επικοινωνεί με το Γραφείο Προσκυνητών του Αγίου Όρους και εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα για συγκεκριμένες ημερομηνίες κλείνει το διαμονητήριο, Το διαμονητήριο έχει διάρκεια τεσσάρων ημερών και είναι αυτό το οποίο εγγυάται την παραμονή κάποιου στην Αθωνική Χερσόνησο. Παράλληλα, η φιλοξενία και διανυκτέρευσή καλύπτεται μετά από επικοινωνία του προσκυνητή με ένα μοναστήρι, μια σκήτη, ή ένα κελί από τα πολλά που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο το μήκος της χερσονήσου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη μοναστική πολιτεία, επιτρέπεται καθημερινά η είσοδος μόνο 130 ατόμων (120 Χριστιανοί Ορθόδοξοι και 10 αλλόδοξοι). Οι περιορισμοί και τα όρια στον αριθμό των επισκεπτών ενδέχεται να γίνονται κάπως ελαστικότερες σε περίπτωση πανηγύρεων, μοναχικών κουρών, ή θρησκευτικών γιορτών. Με τις Κοινοβιακές Σκήτες να μπορούν να εκδώσουν 200 επιπλέον προσλήσεις ανά μήνα, οι Σκήτες με κεντρική εκκλησία (Κυριακό) 50 και τα Κελιά 20 προσκλήσεις μηνιαίως. Επίσης, για την είσοδο ανήλικων αγοριών άνω των 10 ετών απαιτείται συνοδεία του πατέρα ή κηδεμόνα με εξουσιοδότηση των γονέων, ενώ για ανήλικα παιδιά κάτω των 10 ετών απαιτείται ειδικό διαμονητήριο και άδεια από Ιερά Μονή.

Για τη μετάβαση στο Άγιον Όρος, εκτελούνται δρομολόγια πλοίων από το λιμάνι της Ουρανούπολης που προσεγγίζουν το κεντρικό Λιμάνι της Δάφνης και τα μοναστήρια της νοτιοδυτικής ακτής. Ενώ μικρότερο πλοιάριο προσεγγίζει το επίνειο της Μονής Χιλανδαρίου, και τις Μονές Εσφιγμένου, Βατοπεδίου και ενίοτε Ιβήρων από το Λιμάνι της Ιερισσού στα βορειοανατολικά. Για τη μετακίνηση στο εσωτερικό του Αγίου Όρους, υπάρχουν λεωφορεία και μίνι μπας, που οδηγούν από το λιμάνι της Δάφνης στην πρωτεύουσα (Καρυές) και έπειτα στα υπόλοιπα μοναστήρια, καθώς στο Άγιο Όρος απαγορεύεται η χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων.

Βέβαια, οι μετακινήσεις μεταξύ των μοναστηριών μπορούν να γίνουν μέσα από ένα πανέμορφο δίκτυο μονοπατιών που διασχίζουν την πυκνή βλάστηση της Αγιορείτικης Χερσονήσου. Η πεζοπορία είναι κάτι που θα σας προτείναμε ανεπιφύλακτα, καθώς μέσω αυτής θα έχετε τη δυνατότητα να γνωρίσετε το παρθένο και ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον του Αγίου Όρους. 

Σίγουρα, κάθε ένα από τα 20 Κοινοβιακά Μοναστήρια είναι ξεχωριστό, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι Σκήτες και τα Κελιά που βρίσκονται στο Άγιο Όρος. Από την άλλη η "φρικτή έρημος του Αγίου Όρους" όπως ονομάζεται η νότια περιοχή της χερσονήσου, όπου που βρίσκονται τα Καυσοκαλύβια, τα Κατουνάκια και τα Καρούλια, προκαλεί δέος. Καθώς εδώ οι καλύβες και οι σπηλιές των ασκητών κρέμονται από απόκρημνους βράχους που αντικρίζουν το γαλάζιο του Αιγαίου Πελάγους. 

Τέλος, για όσους δεν έχουν το χρόνο μιας περιήγησης στο Περιβόλι της Παναγίας, αλλά και για τις γυναίκες παρέχεται καθημερινά μια κρουαζιέρα που περιηγείται τις ακτές της Αθωνικής Χερσονήσου. Έτσι περνώντας ανοιχτά των παραλιακών Μονών μπορείτε να αποκτήσετε μια εικόνα της Μοναστικής Πολιτείας του Άθωνα.